Apple IIgs

Jeden z moich ulubionych starych komputerów, przy którym spędziłem wiele czasu. A także straciłem sporo pieniędzy na rozmaite ulepszenia.

Apple II mimo regularnych upgrade’ów zaczął się starzeć technologicznie, a rozwijany projekt kompaktowych komputerów rozpoczęty modelem Lisa nie przynosił spodziewanych efektów. Stary ośmiobitowy Apple II był nadal najlepiej sprzedawanym modelem. Prace nad jego 16 bitowym następcą były już prowadzone wcześniej, jednak zostały zawieszone, gdy w 1984 roku skoncentrowano się na Macintoshu. W drugiej połowie 1984 roku powrócono jednak do odłożonego projektu. Założenia były proste:

• Po pierwsze pełna zgodność z oprogramowaniem dla Apple IIe/IIc
• Komputer musi mieć dużo więcej pamięci
• Mieć szybszy procesor
• Lepsze możliwości graficzne i dźwiękowe

Ten ostatni czynnik wpłynął zresztą na nazwę komputera: GS (Graphic, Sound).

Apple IIgs

Apple IIgs wyposażono w 16 bitowy procesor 65816 firmy Western Design Center, który w trybie emulacji był zdolny do wykonywania poleceń procesora 65c02. W komputerze zastosowano wyspecjalizowany procesor firmy Ensoniq zdolny do generowania jednoczesnego 15 głosów operujący na 64 kB dedykowanej mu pamięci RAM.
Przy projektowaniu nowego układu graficznego zetknięto się z kilkoma problemami. Zwiększenie pionowej rozdzielczości ekranu z 200 do 400 punktów było łatwe do zrealizowania, lecz takie tryby graficzne wymagałyby dużo droższego monitora, co powiększało koszt systemu. Postanowiono więc zwiększyć rozdzielczość poziomą. Stworzono dwa nowe tryby (nazwane „super hi-res”): 320×200 i 640×200. Pozwoliło to także na utrzymanie łatwiejszej zgodności ze starymi trybami Apple II. Tu trzeba wspomnieć, że dla oszczędności na dedykowanych układach, przy projektowaniu Apple II parę lat wcześniej zaimplementowano dosyć dziwny i niewygodny dla programistów sposób adresowania pamięci graficznej. Zaprojektowano więc specjalny chip VGC (Video Graphic Controller) przeznaczony do łatwiejszego zarządzania pamięcią graficzną zarówno dla „starych”, jak i „nowych” trybów. W trybie „super hi-res” 320×200 możliwe było posługiwanie się 16 kolorami z palety 4096 barw. Apple IIgs pod względem grafiki daleko wyprzedzał flagowego Macintosha, który był ograniczony do czarno-białego ekranu.
Na koniec powiększono zdecydowanie pamięć RAM. Menadżer pamięci w Apple IIgs pozwalał na adresowanie 8 Mb RAM, choć sam procesor pozwalał na obsługę aż 16 Mb. Specyfika slotu rozszerzającego pamięć pozwalała na dostęp tylko do 4 Mb, kolejne 4 Mb mogły być widoczne po zastosowaniu na karcie rozszerzeń odpowiedniego układu. Firma Apple nigdy jednak oficjalnie nie wspierała kart o większej pojemności niż 4 Mb. W teorii możliwe było nawet dodanie 12 Mb RAM, lecz wymagało to już odpowiedniego patcha, zresztą karty o takiej pojemności nie były chyba nigdy przez nikogo oferowane.

Mój GS (ROM 1) ze stacją dysków 5 1/4 po prawej stronie

Model ten był olbrzymim skokiem jakościowym w porównaniu do linii Apple II. Obudowa desktop umożliwia łatwą rozbudowę. Wykorzystano też po raz pierwszy klawiaturę i mysz ze złączem ADB (Apple Desktop Bus), która przez lata była potem standardem we wszystkich modelach Apple.

Sprzedano bardzo dużo modeli tego komputera, zainteresowanie nim było nawet większe niż jego następcami – Macintoshami „all in one”. Niestety firma Apple zarzuciła marketing tej maszyny promując Macintosha jako główny produkt. A szkoda.. W laboratoriach Apple powstał również prototyp Apple IIgs Plus wyposażony w 8 Mhz procesor 65C816, 2 Mb RAM, wbudowany SuperDrive i twardy dysk. Jednak projekt został zamknięty przez zarząd firmy przed jego ukończeniem. Apple IIgs ostatecznie zniknął z rynku w roku 1992.

Apple IIgs był wytwarzany w kilku wersjach:

• Pierwszy model – ROM 00 z 1986 roku. W 1987 roku Apple zaczęło oferować posiadaczom ROM 00 bezpłatny upgrade do ROM 01 – wiązało się to oprócz wymiany samego ROM, z wymianą układu sterującego grafiką. Komputery z nie wymienionym ROMem nie były kompatybilne z nowszym oprogramowaniem
• WOZ Limited Edition (1986)  – 10.000 sztuk z serii ROM 00 miało podpis Steve’a Wozniaka na obudowie
• Wersja z roku 1987 – ROM 01
• Wersja z roku 1989 – ROM 03, powiększoną pamięcią RAM i ROM. Jeśli chcecie sprawić sobie taki komputer do zabawy, to koniecznie ROM 03.

ROM 01 i ROM 03. Różnią się one trochę budową płyty głównej, ale przede wszystkim ilością zainstalowanej pamięci RAM i ROM. Niektóre starsze programy działające z ROM 01 nie działają z ROM 03, jednak pamięciożerność Systemu 6.0.1 z GUI powoduje, że komfortowa praca z nim jest dopiero możliwa w wersji ROM 03. Poniżej fotografie płyt głównych.

Płyta główna ROM 01

Płyta główna ROM 03

Komputer umożliwia podłączenie stacji dysków poprzez zewnętrzne złącze DB-9. Stacje te łączy się szeregowo, napędy posiadają te same złącze z tyłu. Jest to metoda znana z peryferiów SCSI, jednak tu nie ma potrzeby wykorzystania terminatorów. Produkowano dwa modele stacji dyskietek:

• 5,25″ zgodne z Disk ][ dla Apple //
• 3,5″ 800k  Sony, znaną z Macintosha 128k

Do komputera można podłączyć 2 stacje 2,25″ i 2 stacje 3,5″. Typowy zestaw do komfortowej pracy wymaga posiadania najlepiej dwóch stacji 3,5″. W innym przypadku wachlowanie dyskietkami może być męczące.

Stacja 3,5″ do Apple IIgs

Kolejny etap rozbudowy to znalezienie karty SCSI lub IDE umożliwiającej instalację twardego dysku. W swoim czasie produkowano również zewnętrzne twarde dyski podłączane pod ten sam port co stacje dyskietek, jednak rozwiązanie to jest znacznie mniej komfortowe.

Karta SCSI do Apple II

Karta SCSI dla Apple II to dziś wyjątkowo rzadki gadżet.  Posiadana przeze mnie karta jest w wersji rev.A. Do współpracy z GS potrzebna jest zaś rev.C.

Komputer pozwalał na rozszerzenie RAM, z wykorzystaniem karty rozszerzeń. Na rynku było kilka różnych kart, różnych producentów.

Applied Engineering RAM expansion

Karty pozwalały na rozszerzenie pamięci do 8 Mb, choć nie spotkałem na rynku wtórnym takiej karty.
Posiadam 2 Mb kartę pamięci firmy Applied Engineering obsadzoną do pełna.

Komputer, w swoim czasie (2000-2004) , dość łatwo osiągalny w Polsce, choć trudniej było o 3,5″ stację dyskietek. Komputery te przywożono masowo z Niemiec, podobno z demobilu po US Army.

Krótka metryczka komputera:

• Procesor: Western Design Center 65SC816 2,8 MHz (z możliwością sprzętowej emulacji Apple II !!)
• Pamięć RAM: 256 Kb (1,125 Mb w modelu z 1989r) rozszerzalne do 8 Mb
• Pamięć ROM: 128 Kb (256Kb w modelu z 1989r) rozszerzalne do 1 Mb
• Grafika: 2 bitowy kolor 640×200, 4 bitowy kolor 320×200
• Dźwięk: 32 kanałowy chip Ensoniq 5503
• System: DOS 3.3, ProDOS lub GS/OS (GUI)
• Data wprowadzenia na rynek: IX 1986 (ROM 00)
• Cena po wprowadzeniu na rynek: 999,00$, RGB monitor 499,00$, Monitor mono 129,00$, FDD 3,5″ 399,00$, FDD 5,25″ 299,00$, 256Kb RAM card 129,00$, 20Mb HDD 1299,00$, kontroler SCSI 129,00$