Odejście Jacka Tramiela z Commodore w styczniu 1984 roku, zostawiło w firmie w spadku projekt serii Commodore 264 jako następcy flagowego Commodore 64. Pomimo prób z rozsądnym wykorzystaniem 264, projekt zakończył się kompletnym fiaskiem. Brak wstecznej kompatybilności z C64 okazał się gwoździem do trumny. Klienci nie chcieli kupować nowego produktu.
W połowie 1984 roku powrócono więc do koncepcji opracowania komputera, który rozwojem funkcjonalności, byłby nadal zgodny z „królem” C64. Koncepcja zakładała opracowanie maszyny będącej swoistym 3 w 1:
- Commodore 128 – nowy komputer z procesorem 8502 2 MHz, rozszerzoną do 128kb pamięcią, wbudowaną nowszą wersją BASIC i grafiką pozwalająca na wyświetlenie 80 kolumnowego tekstu
- Commodore 64 – w trybie emulacji procesora 6510 1 MHz z prawie pełną zgodnością z całym oprogramowaniem.
- Komputer z procesorem Z-80 pracujący pod kontrolą systemu operacyjnego CP/M, pozwalający na wykorzystanie szerokiej bazy programów opracowanych dla tego systemu
Rozpoczęto wyścig z czasem, nowy komputer musiał być zaprezentowany na styczniowych targach CES w 1985 roku. MOS Technologies (należący do Commodore producent chipów) stworzył nowy układ graficzny, MOS 8563, pozwalający na generowanie kolorowej grafiki 640×200 (80 kolumn tekstu). Jednak konstruktorzy napotkali szereg trudności technicznych. 8563 był taktowany inną częstotliwością zegara, niż reszta komputera i były kłopoty z ich synchronizacją. Układy 8563 okazały się również niedopracowane i w większości wadliwe. Grzały się za bardzo i powodowały szereg błędów. Wystarczy powiedzieć, że w jednym cyklu produkcyjnym w MOS (cykl kosztował ponad 40,000$) otrzymywano 3 – 4 sprawne układy!! Pracujący pod presją czasu konstruktorzy Commodore (zbliżające się targi) w grudniu 1984 roku nie posiadali ani jednego w pełni sprawnego 8563. Na domiar złego główni projektanci układów w MOS wyjechali na świąteczny urlop. Twórca implementacji CP/M nie został też powiadomiony o zmianach w konstrukcji układu i pracował w oparciu o jego starszą wersję..
Działający prototyp C128 został ukończony na kilka godzin przed rozpoczęciem targów. Ekipa Commodore, która pojawiła się w Las Vegas na CES, ze zdumieniem stwierdziła, że ktoś skasował ich rezerwację w hotelu.. osoba z opisu wyglądająca na pewnego pracownika Atari, który wcześniej był szefem Commodore. W ramach odwetu zadzwoniono do hotelu, w którym miał się zatrzymać Jack Tramiel, wraz z ekipą Atari i również skasowano jego rezerwację.. Następnego dnia spotkano się z Von Ertwine, który tworzył CP/M by zakomunikować mu „bad news” o zmianach wewnątrz 8563. Wyglądało na to, że CP/M nie będzie się nadawał do zaprezentowania podczas targów. Von Ertwine za pomocą Disk Editora ręcznie zmodyfikował kod źródłowy systemu tak by działał z obecną wersją 8563. Pracownicy Commodore codziennie dowozili po kilka nowych chipów by zastąpić te padające.. debiut C128 przebiegł udanie.
W tym miejscu warto wspomnieć, że te same targi CES były miejscem, gdzie pokazano po raz pierwszy Atari 130ST – pierwszy, jeszcze nieudany komputer z bardzo popularnej serii. 128 kB RAM, 192kB ROM, grafika w 512 kolorach, interfejs MIDI, system operacyjny obsługiwany myszą; wszystko za 400,00 $ robiło olbrzymie wrażenie.
Commodore 128
Wraz Commodore 128 wprowadzono kilka nowych dodatków. Pojawiły się jednostronna stacja dysków Commodore 1570, w obudowie znanej z 1541, oraz dwustronna stacja Commodore 1571.
Commodore 1570
Commodore 1571
Commodore planowało wprowadzenie jedynie stacji 1570, okazało się jednak, że zewnętrzny dostawca dwustronnych mechanizmów nie był w stanie sprostać zamówieniom, awaryjnie skonstruowano więc jednostronną stację 1570, korzystając z podzespołów przygotowanych do starej stacji 1541. Zapowiadana stacja podwójna Commodore 1572 (2 x 1571 w jednej obudowie) nie została wypuszczona na rynek. Dziś Commodore 1570 jest dosyć rzadkim urządzeniem.
W 1988 roku do rodziny stacji dysków dołączyła też 3,5″ Commodore 1581.
Commodore 1581
Nowy tryb 80 kolumnowy wymagał też nowych monitorów. Commodore wypuściło serię 190X, monitory przypominające wcześniejszą serię 170X (1701, 1702).
Commodore 1901
Commodore 1901, wyprodukowany przez Thompsony był wersją PAL, zaś Commodore 1902 NTSC. Mój egzemplarz ma niestety wyłamaną klapkę maskującą potencjometry – jest to typowa usterka monitorów Commodore (Klapka występuję w wielu modelach i jest zazwyczaj pierwszą częścią, która ulega uszkodzeniu).
Kolejnym interesującym dodatkiem jest rozszerzenie pamięci.
REU czyli RAM Expansion Unit
Posiadam dwa różne REU czyli RAM Expansion Unit:
- Commodore 1750 – 512Kb
- Commodore 1764 – 256Kb
Bardzo ciekawe i rzadkie urządzenia wpinane w port kartridża. Rozszerzenie pamięci dla C64/128 zadebiutowało na zimowych targach CES w styczniu 1987 roku w cenie 129$. Commodore Basic 7.0, jaki mamy w C128, posiada 3 instrukcje obsługujące REU, obsługuje je także CP/M
Wkrótce po swoim debiucie Commodore 128 doczekał się tez wersji w obudowie desktop, z zintegrowaną stacją dyskietek i zewnętrzna klawiaturą. Pojawiły się:
- Commodore 128D – wersja w plastikowej obudowie wprowadzona na rynek europejski
- Commodore 128D-CR – modyfikacja „cost reduced”, w metalowej obudowie, pierwotnie szykowana na rynek amerykański, gdzie wersja plastikowa nie spełniała warunków amerykańskich norm „radio frequency”
Commodore 128 został ciepło przyjęty, pomimo tego, że na rynek wkraczały już 16 bitowe komputery domowe takie, jak Amiga czy Atari ST. Choć w praktyce okazało się, że użytkownicy wykorzystują głównie tryb C64. Nowego trybu C128 nie docenili też producenci oprogramowania. Pojawiło się bardzo niewiele natywnych aplikacji dla tego trybu. jednym z chlubnych wyjątków był GEOS.
Produkcję Commodore C 128 zakończono w 1989 roku (jest to ten sam rok, w którym Intel zaprezentował procesory 80486). Sprzedano ponad 4 miliony sztuk C128.
Krótka metryczka komputera:
- Procesor: 8501 2MHz (1MHz w trybie zgodności z C64) i Z80B
- Koprocesor: SID – MOS6581 (dźwięk), VIC II (grafika)
- Pamięć RAM: 128 Kb
- Pamięć ROM: 48 Kb
- Pamięć VRAM: 16 Kb (rozszerzalne do 64Kb)
- Tekst: 40 x 25 / 80 x 25
- Grafika: 160×200 / 320 x 200 / 640 x 200
- Kolory: 16
- Dźwięk: kanały po 6 oktaw
- Porty I/O: RGB, Video Composite, Joystick (2), Kartridż, Magnetofon, User Port (kompatybilny z RS232), TV, Serial
- System: ;Commodore Basic V7 / V2 ( w trybie zgodności z C64), CP/M
- Data wprowadzenia na rynek: I 1985
- Cena po wprowadzeniu na rynek: w Niemczech 880,00 DM; w USA 300,00$